Το Μητρικό Σύμπλεγμα

 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ Ένα Σύμπλεγμα είναι η εικόνα μιας συγκεκριμένης ψυχικής κατάστασης που τονίζεται έντονα συναισθηματικά και είναι, επιπλέον, αταίριαστη με τη συνήθη στάση της συνείδησης. Επεμβαίνουν στις προθέσεις της θέλησης και διαταράσσουν τη συνειδητή έκφραση. Μπορούν προσωρινά να εμμένουν στη συνείδηση ή να επηρεάσουν την ομιλία και τη δράση με ασυνείδητο τρόπο. Με μια λέξη, τα συμπλέγματα συμπεριφέρονται σαν ανεξάρτητες οντότητες.  Η αιτιολογία της προέλευσής τους είναι συχνά το λεγόμενο τραύμα, ένα συναισθηματικό σοκ. Τα συμπλέγματα από μόνα τους δεν είναι αρνητικά, μόνο τα αποτελέσματά τους είναι. Είναι τα δομικά στοιχεία της ψυχής και η πηγή όλων των ανθρώπινων συναισθημάτων. Το να έχεις συμπλέγματα δεν σημαίνει απαραίτητα κατωτερότητα. Σημαίνει μόνο ότι υπάρχει κάτι παράφωνο, μη αφομοιωμένο και ανταγωνιστικό, ίσως ως εμπόδιο, αλλά και ως ωθούσα δύναμη για μεγαλύτερη προσπάθεια και έτσι, ίσως, για νέες δυνατότητες επίτευξης. Δεν μπορούμε να απαλλαγούμε από τα συμπλέγματα, αλλά να ελαχιστοποιηθούν οι αρνητικές επιπτώσεις τους με την κατανόηση του ρόλου που παίζουν στα μοτίβα συμπεριφοράς και των συναισθηματικών αντιδράσεων.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ Ο Έρως στην ελληνική μυθολογία είναι η προσωποποίηση της αγάπης, μια κοσμογονική δύναμη της φύσης (θηλυκή ποιότητα). Ψυχολογικά, η λειτουργία της σχέσης. Έχει την ποιότητα της σύνδεσης και της ενότητας, αντίθετα από το Λόγο (αρσενική ποιότητα) που σχετίζεται με τη διάκριση και τη θέληση για δύναμη και εξουσία.

 

ΤΟ ΜΗΤΡΙΚΟ ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ

Το Μητρικό Σύμπλεγμα είναι μια ομάδα ιδεών με έντονα συναισθήματα που σχετίζονται με την εμπειρία και την εικόνα της μητέρας.Είναι ένα εν δυνάμει ενεργό συστατικό της ψυχής σε κάθε άνθρωπο, με στοιχεία που προέρχονται πρώτα από όλα από την εμπειρία της προσωπικής μητέρας, κατόπιν από την επαφή με άλλες γυναίκες που έπαιξαν σημαντικό ρόλο και τέλος, από συλλογικά δεδομένα. Η συναστερίωση (ενεργοποίηση) του μητρικού συμπλέγματος έχει διαφορετικά αποτελέσματα ανάλογα με το αν εμφανίζεται σε γιο ή σε κόρη.

Οι τυπικές επιπτώσεις στον γιο είναι η ομοφυλοφιλία, ο Δονζουανισμός, και μερικές φορές η ανικανότητα (αν και εδώ παίζει ρόλο και το Πατρικό Σύμπλεγμα). Στην ομοφυλοφιλία, ασυνείδητα, όλη η σεξουαλικότητα του γιου κατευθύνεται αποκλειστικά στη μητέρα. Στον Δονζουανισμό, ασυνείδητα, αναζητά τη μητέρα του σε κάθε γυναίκα που συναντά.

Το μητρικό σύμπλεγμα ενός άνδρα επηρεάζεται από το σύμπλεγμα του αντίθετου φύλου, την anima. Στο βαθμό που ένας άντρας, αντί να κυριαρχείται, εγκαθιστά μια καλή σχέση με την εσωτερική του γυναίκα (anima), ακόμη και ένα αρνητικό μητρικό σύμπλεγμα μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα. Αντί ή μαζί με την ομοφυλοφιλία μπορεί να έχει έναν ιδιαίτερα εκλεπτυσμένο Eros. Αυτό του δίνει μεγάλη ικανότητα στις φιλίες καθώς δημιουργεί με τους άνδρες δεσμούς εκπληκτικής τρυφερότητας, και γενικά, μπορεί να κρατά τη φιλία σε περιπτώσεις με ανυπέρβλητες δυσκολίες …

Αντίστοιχα, αυτό που στην αρνητική του πλευρά είναι Δονζουανισμός, μπορεί να εμφανιστεί θετικά σαν τολμηρός και αποφασιστικός ανδρισμός. Με υπέρμετρη επιθυμία και προσπάθεια για την επίτευξη των πιο υψηλών στόχων. Αντίθετος σε κάθε ανοησία, στενότητα σκέψης, αδικία και νωθρότητα. Με προθυμία να κάνει θυσίες για αυτό που θεωρεί σωστό, κάποιες φορές με ηρωισμό. Με επίμονη, άκαμπτη και γερή θέληση. Με μια περιέργεια που δεν αποφεύγει ούτε τα μυστήρια του σύμπαντος. Και τέλος, με ένα επαναστατικό πνεύμα που αγωνίζεται να προσδώσει μια νέα όψη στον κόσμο.

Στην κόρη, η επίδραση του μητρικού συμπλέγματος κυμαίνεται από τη διέγερση μέχρι την αναστολή του γυναικείου ενστίκτου.  

Στην πρώτη περίπτωση, η υπεροχή του γυναικείου ενστίκτου κάνει τη γυναίκα να μην έχει συνείδηση της ταυτότητάς της. Η υπερβολή της γυναικείας πλευράς σημαίνει μεγάλη ένταση όλων των γυναικείων ενστίκτων και κυρίως της μητρότητας.  

Η αρνητική όψη φαίνεται στη γυναίκα που έχει για μοναδικό της στόχο την τεκνοποίηση. Για αυτήν ο σύζυγος δεν είναι τίποτα άλλο από το όργανο της τεκνοποίησης και τον θεωρεί απλώς σαν ένα αντικείμενο που πρέπει να φροντίζει, μαζί με τα παιδιά, τους φτωχούς συγγενείς, τις γάτες, τους σκύλους και τα έπιπλα του σπιτιού.

Στη δεύτερη περίπτωση, το γυναικείο ένστικτο αναστέλλεται ή εξαφανίζεται τελείως. 

Σαν υποκατάστατο, προκύπτει ένας υπερ-αναπτυγμένος Eros, και αυτό σχεδόν πάντα οδηγεί σε μια ασυνείδητα αιμομικτική σχέση με τον πατέρα. Ο σφοδρός Eros δίνει μια παράλογη έμφαση στην προσωπικότητα των άλλων. Η ζήλια για τη μητέρα και η επιθυμία να την ξεπεράσει, γίνονται τα μοτίβα των εγχειρημάτων που επακολουθούν.

Σε άλλη περίπτωση, η αναστολή του γυναικείου ενστίκτου μπορεί να οδηγήσει μια γυναίκα να ταυτιστεί με τη μητέρα της. Τότε δεν έχει συνείδηση ούτε για το μητρικό της ένστικτο ούτε και για τον Eros της, που προβάλλονται στη μητέρα.

Σαν κάποιο είδος καταπληκτικής γυναίκας (που άθελά της  θαύμασε η κόρη), η μητέρα ζει εκ των προτέρων όλα εκείνα που θα μπορούσε να είχε ζήσει το κορίτσι για τον εαυτό της. Της αρκεί να είναι προσκολλημένη στη μητέρα της με ανιδιοτελή αφοσίωση, ενώ ταυτόχρονα πασχίζει ασυνείδητα, σχεδόν ενάντια στη θέλησή της, να την τυραννήσει, φυσικά κάτω από τη μάσκα της πλήρους πίστης και αφοσίωσης. Η κόρη ζει μια σκιώδη ύπαρξη, που εμφανώς απομυζείται στυγνά από τη μητέρα της, και παρατείνει τη ζωή της μητέρας της με ένα είδος αδιάλειπτης μετάγγισης αίματος.

Λόγω της έκδηλης «κενότητας», αυτές οι γυναίκες έλκουν τις προβολές των ανδρών. Σαν αφοσιωμένες και αυτο-θυσιαστικές σύζυγοι, συχνά προβάλλουν τα δικά τους ασυνείδητα χαρίσματα στους συζύγους τους. Και τότε έχουμε την εικόνα ενός εντελώς ασήμαντου ανθρώπου που φαίνεται να μην έχει καμία απολύτως ευκαιρία να πετάξει ξαφνικά, σαν πάνω σε ένα μαγικό χαλί, στις υψηλότερες κορυφές των επιτευγμάτων.

Κατά την άποψη του Jung, αυτοί οι τρεις ακραίοι τύποι συνδέονται μεταξύ τους με πολλά ενδιάμεσα στάδια, με το πιο σημαντικό να είναι εκεί όπου υπάρχει μια ακατανίκητη αντίσταση στη μητέρα και σε όλα όσα αντιπροσωπεύει. Είναι το υπέρτατο παράδειγμα του αρνητικού μητρικού συμπλέγματος. Το σύνθημα αυτού του τύπου είναι: «Οτιδήποτε, αρκεί να μην είναι σαν τη Μητέρα!» … Όλες οι ενστικτώδεις διαδικασίες βρίσκουν απροσδόκητες δυσκολίες. Είτε η σεξουαλικότητα δεν λειτουργεί κανονικά, είτε τα παιδιά είναι ανεπιθύμητα, είτε τα μητρικά καθήκοντα φαίνονται αφόρητα, είτε οι απαιτήσεις της συζυγικής ζωής αντιμετωπίζονται με μη ανεκτικότητα και εκνευρισμό.

Μια τέτοια γυναίκα συχνά διαπρέπει στις δραστηριότητες του Logos, εκεί όπου η μητέρα της δεν έχει θέση. Αν μπορέσει να ξεπεράσει αυτό που είναι μόνο μια αντιδραστική στάση απέναντι στην πραγματικότητα, μπορεί αργότερα στη ζωή της να αποκτήσει βαθύτερη εκτίμηση της θηλυκότητάς της.

Χάρη στη διαύγεια, την αντικειμενικότητα και την αρρενωπότητά της, μια γυναίκα αυτού του τύπου βρίσκεται συχνά σε σημαντικές θέσεις στις οποίες η μητρική της ιδιότητα που ανακαλύφθηκε καθυστερημένα, καθοδηγούμενη από μια ψύχραιμη νοημοσύνη, ασκεί την πιο ευεργετική επιρροή. Αυτός ο σπάνιος συνδυασμός θηλυκής και αρσενικής αντίληψης αποδεικνύεται πολύτιμος στο πεδίο των στενών σχέσεων αλλά και σε πρακτικά ζητήματα.

Στον πυρήνα κάθε μητρικού συμπλέγματος βρίσκεται το μητρικό αρχέτυπο, που σημαίνει ότι πίσω από τις συναισθηματικές συνδέσεις με την προσωπική μητέρα, τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες, υπάρχει μια συλλογική εικόνα της θρέψης και της ασφάλειας από τη μία πλευρά (θετική μητέρα) και ένας δεσποτισμός που καταβροχθίζει από την άλλη (αρνητική μητέρα).

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Carl Jung, Daryl Sharp